Μια αυτοκρατορία γεννιέται

Η πρώτη εκθεσιακή ενότητα επικεντρώνεται στη δημιουργία της βυζαντινής αυτοκρατορίας, με ορόσημο το έτος 324 μ.Χ., όταν ο Ρωμαίος αυτοκράτορας Κωνσταντίνος μετέφερε την έδρα της αυτοκρατορίας από τη Ρώμη σε μια παλιά ελληνική αποικία στις ακτές του Βοσπόρου, το Βυζάντιο. Η στρατηγική αυτή κίνηση, μαζί με τη νομιμοποίηση του χριστιανισμού, που μέχρι το 313 τελούσε υπό διωγμό, σηματοδότησαν την ανάδυση μιας νέας υπερδύναμης στη Μεσόγειο και στην Ευρώπη. Η νέα αυτοκρατορία της Κωνσταντινούπολης ήταν η νόμιμη διάδοχος της ρωμαϊκής και ονομαζόταν «Βασιλεία των Ρωμαίων» ή αργότερα «Ρωμανία». Στα νεότερα χρόνια οι ιστορικοί την ονόμασαν «Βυζάντιο» και τον πολιτισμό της «βυζαντινό». Οι υπήκοοι της αυτοκρατορίας αποκαλούνταν «Ρωμαίοι/Ρωμιοί», ονομασία που ταυτίστηκε σταδιακά με τους Έλληνες.

Η νέα αυτοκρατορία είχε ως κύρια χαρακτηριστικά τον χριστιανισμό, την ελληνική γλώσσα, η οποία από τον 7ο αιώνα ήταν η μόνη επίσημη γλώσσα του κράτους, τον ελληνορωμαϊκό πολιτισμό και τις δομές της ρωμαϊκής διοίκησης. Επιβίωσε κατά τη μετάβαση από τον αρχαίο κόσμο στον μεσαιωνικό και διήρκεσε για πάνω από μία χιλιετία, έως το 1453, χάρη στη μοναδική της ικανότητα να αφομοιώνει νέα στοιχεία και να εξελίσσεται, διατηρώντας ωστόσο τα βασικά της γνωρίσματα.